Thursday, 27 August 2015

LANGUAGE (TAWNG CHUNGCHANG)

                                                                                                                    Matlana
  
@Enge tawng chu?--Saptawnga tawng an hrilhfiah dan chu.."Language is the use of articulate sounds and symbols for expression of thought",tih a ni. Ka atanga ri kan tihchhuah hi kan ngaihtuahna sawichhuah nan awmzia kan neihtir a,ri dang zel chu thildang zel kan kawhtir mai a ni.

@Tawng hi symbol a ni:-'Tui kan tih chuan sapin 'water',vaiin 'pani' an tih hi kan kawhtira,hnam tinin lam dan hrang vek nei mah ila a object chu a thuhmuna, a in ang vek. Pani leh water aiin tui kan tih hian akawk dik ber kan ti thei bik lo ang. Chuvangin tawng hi symbol ani a, engemaw kawhtirna,engemaw sawina,tihna emaw entirna vek a ni.

@Hnam fing apiangin thu,vocabulary an ngah:-- Tawng hi athen ban,hlamchhiah,atharin athlak,hman loha thi zui ta chu awm bawk mahse siam belh zel a ni. Hnam fing apiangin thumal an ngah. Hnam mawl apiangin thumal an nei tlem mai niin mithiamten an sawi.

@ Mother Tongue: Mizotawnga dah dan a awmlo. Nu tawng ti dawn ila,hnamdang ve2 innei te chuan an inchhungah pa ber tawng anlo hmang daih thei. Anih loh pawhin nu emaw pa emaw tawng pawh nilo,an awmna ram tawng dang daih pawh anlo hmang thei bawk. Mahni pianpui tawng han ti leh dawn ila pianpui tawng hi kan lo neiloa,kan zir chawp vek alo ni bawk si,Lalruanga tih chauh lo chu. Hnam tawng han ti dawn ila,ralte,ralte tawng hrelo te,hmar pa,hmar tawng hrelo kan awm thei leh bawk si a. Sapin mother tongue an hrilhfiahna chu," A mother tongue is a languange in which a child thinks and dreams" tih hi a ni. Naupangin a thiam chian ber, suangtuah leh ngaihtuah nana a hman tawng hi a ni tihna ani awm e.

@Culture leh tawng inlaichinna:- Culture leh mother tongue hi a inkungkaih tlata,kaih then chi a nilo. Tawng zir thiam turin chumi te culture chu hriat hneh hle a ngai thin. Hnamdangin mizotawng hi hmang thiam viau mah se,kan culture a hriat loh chuan kan tawng hlutzia leh hausakzia te a hre pha tak2 lovang. "Kan thlawh sawmfang dum dur" han tih ngawt pawh hian,lo nei ngailo a deh dan leh lo nei mi a deh dan chu a dang daih ang. Chutiang bawkin tawng pakhata nuihzatthlak tak pawh tawng danga nuihzatthlak lem loh a awm thei.

@Culture humhim reng duh chuan kan tawng kan inzirtir that a ngai:-Chhuan lo awm zel tur te hnena kan culture kan hlan chhawnna hmanraw pawimawh ber chu kan mother tongue hi a ni. A la ni zel dawn bawk. Mizotawng hre famkim tur chuan kan hnam tihdan,kan chin dan leh khawsak phung kan hriat tel zel chu kan tih mak mawh a ni. Kan tu leh fate tawng zirtirna atan puitlingin mizo tihdan hlui te kan hriat thar pawh a tul ta hle.

@Tawng hi a danglam reng:- Tawng hi khawlai,kawtthler, sakhaw biakna leh hnathawhna hmunah te alo piang ber a. Kan khawsak phung,kan hnathawh dan leh a hmun te alo danglam ve zel angin tawng pawh a thang chho ve zel a ni. Chuvangin,"Language grows along with the growth of civilisation" anlo ti a ni.

@Hnamdang tawng lak chungchang: Kan tawnga awm lo, lehlin remchang mang siloah te hi chuan hnamdang tawng kan hman ve mai hian kan tawng kan tihausaah ngai thei mai ila a tha ang. Eg- electric,internet etc. Mahse kan tawnga awm ve reng si a hnam dang tawng kan hman talh erawh chuan kan tawng kan  tihpachhe lek tihna a ni. Eg-chawlhkar tih aia 'hapta' kan tih hian kan tawngin a hausak phah hauh lova,kan tawng kan tichiri mai a ni.

Hnamdang tawng kan hman zingah athen chu kan tawngin kan dah ve a,mahse a nawlpui chuan kan hmang chuang lo. Eg-Current,electric,power  tih te aiah kawlphetha tih hi  hman a rem lem lova,kan pawm tlang lo bawk niin a lang. Tuialhthei tih pawh hi atha hle. Mahse K.Oil,petrol,diesel etc a huap vek avangin abuaithlak deuh. K.oil hi khawnvartui or tuialhthei nise, Petrol chu tuialhthei em em ti ta ila,engtinnge diesel kan sawi ang? Chuvangin hnamdang tawng lehlin hi tha mahse,a awmze phawkchhuak thei,mitinin kan pawm tlan a nih erawh a tul. Kan civilazation  than ang zelin hnam dang tawng heti zat kan lo hmang chho tawh a,kan la hman belh chho zel dawn niin a lang.

@Tawng zirtir chungchang:- Zirna In-a zirtirtute chauh hi tawng zirtirtu anni lova, mitin hi tawng zirtirtu kan ni vek. Tin, zirna in chauh hi tawng zirna hmun ani  lova, inchhung bakah hmun dang zawng hi tawng zirna hmun ani vek bawk. 

Chuvangin mitin hian inchhungah ani emaw,hmun dangah ani emaw, naupang tawng zir rual kan biaka kan chhawm chhaihin   tawng kan zirtir a ni zel tih hria ila, an tawng dik lo hrilhin a dik zawk zirtir pah zel ila atha hle ang. Inchhung hi naupangin tawng an zirna hmasa ber leh pawimawh ber ani a, an chenpuite kan pawimawh hle. Tawng hi hmun hrang hrang atanga kan thil tawn ang zela kan zir leh kan hriat, tu hnenah emaw kan hman leh thin ani a, kan hriatna a dik loh chuan kan tawng hriat a dik lo ang. Chuvangin tawng zirtirtu leh a zirtu kan ni vek ani ti ila kan sawi sual lovang.

Naupangin a tawng thiam ber,a mother tongue hi a thil ngaihtuah leh hisap nana a hman ber a ni. Mizo naupang pakhat chuan english thiam viau mahse, a ngaihtuah nana a hman chu mizo tawng a ni tho tho. Chuvangin a mother tongue a thiam leh thiam loh a zirin a ngaihtuahna a hman dan pawh a danglam daih thei a ni. Naupangin a mother tongue a thiam hneh hle hi alo tul hle a ni.

@Mizotawng zirtirin a tum:- 
#Tawng hman dik thiamtir
# Tawng thluk thiamtir.
#Tawng mawi leh hawihhawm   thiamtir
#Chhiar dik zirtir
#Ziak dik thiamtir
#Grammer thiamtir

#Words leh Phrase hman dan thiamtir

5 comments: