Matlana
@Enge tawng chu?--Saptawnga tawng an hrilhfiah dan
chu.."Language is the use of articulate sounds and symbols for expression
of thought",tih a ni. Ka atanga ri kan tihchhuah hi kan ngaihtuahna sawichhuah
nan awmzia kan neihtir a,ri dang zel chu thildang zel kan kawhtir mai a ni.
@Tawng hi symbol a ni:-'Tui kan tih chuan sapin
'water',vaiin 'pani' an tih hi kan kawhtira,hnam tinin lam dan hrang vek nei
mah ila a object chu a thuhmuna, a in ang vek. Pani leh water aiin tui kan tih
hian akawk dik ber kan ti thei bik lo ang. Chuvangin tawng hi symbol ani a,
engemaw kawhtirna,engemaw sawina,tihna emaw entirna vek a ni.
@Hnam fing apiangin thu,vocabulary an ngah:-- Tawng hi athen
ban,hlamchhiah,atharin athlak,hman loha thi zui ta chu awm bawk mahse siam belh
zel a ni. Hnam fing apiangin thumal an ngah. Hnam mawl apiangin thumal an nei
tlem mai niin mithiamten an sawi.
@ Mother Tongue: Mizotawnga dah dan a awmlo. Nu tawng ti
dawn ila,hnamdang ve2 innei te chuan an inchhungah pa ber tawng anlo hmang daih
thei. Anih loh pawhin nu emaw pa emaw tawng pawh nilo,an awmna ram tawng dang
daih pawh anlo hmang thei bawk. Mahni pianpui tawng han ti leh dawn ila pianpui
tawng hi kan lo neiloa,kan zir chawp vek alo ni bawk si,Lalruanga tih chauh lo
chu. Hnam tawng han ti dawn ila,ralte,ralte tawng hrelo te,hmar pa,hmar tawng
hrelo kan awm thei leh bawk si a. Sapin mother tongue an hrilhfiahna chu,"
A mother tongue is a languange in which a child thinks and dreams" tih hi
a ni. Naupangin a thiam chian ber, suangtuah leh ngaihtuah nana a hman tawng hi
a ni tihna ani awm e.
@Culture leh tawng inlaichinna:- Culture leh mother tongue
hi a inkungkaih tlata,kaih then chi a nilo. Tawng zir thiam turin chumi te
culture chu hriat hneh hle a ngai thin. Hnamdangin mizotawng hi hmang thiam
viau mah se,kan culture a hriat loh chuan kan tawng hlutzia leh hausakzia te a
hre pha tak2 lovang. "Kan thlawh sawmfang dum dur" han tih ngawt pawh
hian,lo nei ngailo a deh dan leh lo nei mi a deh dan chu a dang daih ang.
Chutiang bawkin tawng pakhata nuihzatthlak tak pawh tawng danga nuihzatthlak
lem loh a awm thei.
@Culture humhim reng duh chuan kan tawng kan inzirtir that a
ngai:-Chhuan lo awm zel tur te hnena kan culture kan hlan chhawnna hmanraw
pawimawh ber chu kan mother tongue hi a ni. A la ni zel dawn bawk. Mizotawng
hre famkim tur chuan kan hnam tihdan,kan chin dan leh khawsak phung kan hriat
tel zel chu kan tih mak mawh a ni. Kan tu leh fate tawng zirtirna atan
puitlingin mizo tihdan hlui te kan hriat thar pawh a tul ta hle.
@Tawng hi a danglam reng:- Tawng hi khawlai,kawtthler,
sakhaw biakna leh hnathawhna hmunah te alo piang ber a. Kan khawsak phung,kan
hnathawh dan leh a hmun te alo danglam ve zel angin tawng pawh a thang chho ve
zel a ni. Chuvangin,"Language grows along with the growth of
civilisation" anlo ti a ni.
@Hnamdang tawng lak chungchang: Kan tawnga awm lo, lehlin
remchang mang siloah te hi chuan hnamdang tawng kan hman ve mai hian kan tawng
kan tihausaah ngai thei mai ila a tha ang. Eg- electric,internet etc. Mahse kan
tawnga awm ve reng si a hnam dang tawng kan hman talh erawh chuan kan tawng
kan tihpachhe lek tihna a ni.
Eg-chawlhkar tih aia 'hapta' kan tih hian kan tawngin a hausak phah hauh
lova,kan tawng kan tichiri mai a ni.
Hnamdang tawng kan hman zingah athen chu kan tawngin kan dah
ve a,mahse a nawlpui chuan kan hmang chuang lo. Eg-Current,electric,power tih te aiah kawlphetha tih hi hman a rem lem lova,kan pawm tlang lo bawk
niin a lang. Tuialhthei tih pawh hi atha hle. Mahse K.Oil,petrol,diesel etc a
huap vek avangin abuaithlak deuh. K.oil hi khawnvartui or tuialhthei nise,
Petrol chu tuialhthei em em ti ta ila,engtinnge diesel kan sawi ang? Chuvangin
hnamdang tawng lehlin hi tha mahse,a awmze phawkchhuak thei,mitinin kan pawm
tlan a nih erawh a tul. Kan civilazation
than ang zelin hnam dang tawng heti zat kan lo hmang chho tawh a,kan la
hman belh chho zel dawn niin a lang.
@Tawng zirtir chungchang:- Zirna In-a zirtirtute chauh hi
tawng zirtirtu anni lova, mitin hi tawng zirtirtu kan ni vek. Tin, zirna in
chauh hi tawng zirna hmun ani lova,
inchhung bakah hmun dang zawng hi tawng zirna hmun ani vek bawk.
Chuvangin mitin hian inchhungah ani emaw,hmun dangah ani
emaw, naupang tawng zir rual kan biaka kan chhawm chhaihin tawng kan zirtir a ni zel tih hria ila, an
tawng dik lo hrilhin a dik zawk zirtir pah zel ila atha hle ang. Inchhung hi
naupangin tawng an zirna hmasa ber leh pawimawh ber ani a, an chenpuite kan
pawimawh hle. Tawng hi hmun hrang hrang atanga kan thil tawn ang zela kan zir
leh kan hriat, tu hnenah emaw kan hman leh thin ani a, kan hriatna a dik loh
chuan kan tawng hriat a dik lo ang. Chuvangin tawng zirtirtu leh a zirtu kan ni
vek ani ti ila kan sawi sual lovang.
Naupangin a tawng thiam ber,a mother tongue hi a thil
ngaihtuah leh hisap nana a hman ber a ni. Mizo naupang pakhat chuan english
thiam viau mahse, a ngaihtuah nana a hman chu mizo tawng a ni tho tho.
Chuvangin a mother tongue a thiam leh thiam loh a zirin a ngaihtuahna a hman
dan pawh a danglam daih thei a ni. Naupangin a mother tongue a thiam hneh hle
hi alo tul hle a ni.
@Mizotawng zirtirin a tum:-
#Tawng hman dik thiamtir
# Tawng thluk thiamtir.
#Tawng mawi leh hawihhawm
thiamtir
#Chhiar dik zirtir
#Ziak dik thiamtir
#Grammer thiamtir
#Words leh Phrase hman dan thiamtir
enge tih hi a diklo. Eng nge tih zaqk tur.
ReplyDeletezawk
Deletezawk nilo in zâwk tur...
DeleteTongue mizo a min let sak hram te ..
ReplyDeleteTha hle mai
ReplyDelete